Rafa – nagromadzenie wapiennych szkieletów organizmów morskich, tworzące wyraźnie zaznaczający się w morfologii podwodny wał lub grzbiet na tyle masywny i duży, że jest zdolny do przeciwstawienia się niszczącemu wpływowi fal (co odróżnia je od małych struktur, np. bioherm). Najczęściej współczesne rafy zbudowane są ze szkieletów korali, dlatego mówi się o rafach koralowych (jednakże w ich tworzeniu biorą udział także inne organizmy rafotwórcze, m.in. mszywioły, mięczaki, otwornice, a także glony).

Rafy powstają najczęściej u wybrzeży w strefie szelfu kontynentalnego, ale bywają też samotne np. w kształcie atolu. Korale rafotwórcze potrzebują ciepłej wody o temperaturze od 18 do 35°C, dlatego nie spotyka się ich powyżej 30-35° szerokości geograficznej północnej i południowej. Zasolenie wody od 27 do 40 ‰. Woda musi być dość ruchliwa, tak by do organizmów docierało pożywienie. Koralowce są też bardzo wrażliwe na zanieczyszczenie wody.

Rafa może mieć kształt atolu lub bariery koralowej.

Największą rafą koralową jest Wielka Rafa Koralowa u wschodnich wybrzeży Australii.

Pierwsze budowle rafowe pojawiły się we wczesnym kambrze i utworzone były przez archeocjaty bez udziału koralowców. W ordowiku, sylurze i dewonie rafy tworzyły głównie gąbki (zwłaszcza stromatoporoidy) i koralowce, głównie denkowe. W permie większość raf budowały mszywioły wraz z wieloszczetami, gąbkami i dużymi, bentonicznymi otwornicami. Koralowce były wówczas podrzędnym składnikiem raf. W mezozoiku główną grupą rafotwórczą były gąbki wspólnie z sinicami i glonami budujące pokaźne rafy. W jurze i kredzie dość liczne były też rafy koralowe, a w kredzie późnej rafy utworzone przez duże małże rudysty. W kenozoiku główną grupą rafotwórczą są koralowce oraz glony, szczególnie krasnorosty.

Zagrożenie [edytuj]

Zmiany w warunkach naturalnych koralowców, na przykład szczególnie nasilone ataki huraganów, mogą spowodować nieodwracalne szkody w środowisku raf koralowych. Ten delikatny ekosystem narażony jest też na wiele innych niebezpieczeństw, takich jak zdarzające się czasami gwałtowne zwiększenie populacji rozgwiazd żerujących na koralowcach. We wczesnych latach 80. drapieżniki te zdewastowały Wielką Rafę Koralową u wybrzeży Australii. Chodzi tu głównie o koronę cierniową, ogromną do 45 cm rozpiętości, która pożera korale, zostawiając nagi szkielet, który wkrótce rozpada się. Po takiej katastrofie koralowce regenerują się bardzo powoli. Obecnie rafy koralowe stanęły się w obliczu nowego zagrożenia - działalności ludzi. Erozja gleby na lądzie i dewastacja lasów namorzynowych na wybrzeżu powoduje coraz większe zamulenie wód przybrzeżnych, a następnie obumieranie polipów. Wycieki ropy naftowej, zanieczyszczenie wody ściekami komunalnymi i przemysłowymi, pogłębianie dna na szlakach morskich - oto najpoważniejsze zagrożenia dla raf koralowych. Katastrofalna w skutkach jest też barbarzyńska metoda połowu ryb na morzach koralowych - tak zwane głuszenie, czyli detonowanie materiałów wybuchowych pod wodą. Innym źródłem zagrożeń jest też atrakcyjność turystyczna raf koralowych. Rozwój nadmorskich ośrodków turystycznych powoduje zwiększające się zanieczyszczenie i zamulenie wód przybrzeżnych. Groźny jest też wandalizm niektórych turystów, którzy odrywają kawałki koralowca "na pamiątkę". W niektórych regionach koralowce wykorzystuje się do budowy domów, często też wypala się je, aby uzyskać czyste wapno. Te zagrożenia można by zmniejszyć, wprowadzając ściślejszy nadzór, jednak w tym celu należałoby otoczyć rafy koralowe ochroną prawną. Jak dotychczas, jedynie połowa krajów, u wybrzeży których znajdują się rafy koralowe, uznała je za rezerwaty przyrody. Inne niebezpieczne zjawisko, tzw. wybielanie, związane jest najprawdopodobniej z globalnym ociepleniem klimatu. Zjawisko to polega na tym, że kiedy temperatura wody wzrasta powyżej pewnego poziomu, polipy koralowca "eksmitują" porastające je glony, które nie tylko zapewniały im odpowiednią ilość tlenu i cukrów, ale też zdobiły bajecznymi kolorami. Wszystko to sprawia, że ponad 10% raf koralowych na świecie zostało już bezpowrotnie zniszczonych. Szacuje się, że w ciągu następnych 100 lat może ulec zagładzie kolejne 70%, dlatego też podejmowane są szerokie działania zmierzające do uratowania tych niezwykłych ekosystemów. Obecnie ponad 40 raf koralowych jest objętych ochroną rezerwatową, a wszystkie gatunki koralowców rafotwórczych chronione są przez Konwencję waszyngtońską (CITES).